Luận về Tâm và Tình

Về đến căn phòng quen thuộc thì lăn đùng ra ốm, mũi nghẹt, họng khô, chân tay rời rạc, cơ thể không còn là của mình... ngoài mỗi trái tim vẫn thổn thức yêu như chưa từng được yêu...

Tôi vẫn hay nói với mọi người rằng: thân được phép bệnh nhưng tâm thì không. Bởi rằng, thân thì chẳng phải của mình, còn tâm chính là mình. Thân chịu sự tác động của hoàn cảnh khách quan, của môi trường sống, do nhân duyên hội tụ và tan rã, vì thế, như một cỗ máy, chúng cũng cần nghỉ ngơi, và thỉnh thoảng hỏng hóc đôi chỗ. Nhưng tâm thì không, vì chỉ có cái tâm nô lệ mới chịu sự tác động của ngoại cảnh, bị chi phối bởi thân thể, bị ràng buộc bởi những cảm xúc vô thường.

Tâm là gì? Tôi nói Tâm là mình. Đừng hỏi tôi tâm nằm ở đâu, hình dáng nó thế nào...? Bởi nếu nó có chỗ để nằm, có hình tướng để an trụ thì tâm đã không còn là tâm nữa. Nó bàng bạc khắp nơi, hiển hiện khắp chốn, nhưng vô ảnh vô hình. Nhờ tâm mà ta có ý niệm về thời gian, không gian. Nhờ tâm mà ta phân biệt khách - chủ. Nhờ tâm mà có vạn tượng sum la. Và cũng nhờ tâm mà ta biết yêu em nhiều như thế.

Tình yêu là gì? Tôi nói Tình yêu là cái dụng của Tâm. Đừng hỏi tôi về hình dáng cũng như số lượng của Tình yêu...? Bởi nếu tình yêu mà có nhiều hay ít, ngắn hay dài, sâu sắc hay nông cạn, cao hay thấp... thì Tình yêu đã không còn là Tình yêu nữa. Tuy vậy, cũng như Tâm, tuy không có hình dáng cụ thể, nhưng Tình yêu lại được biểu hiện bởi những hành hoạt chẳng phải là tình yêu. Chẳng hạn như một lời hỏi thăm, một cử chỉ vỗ về... , chúng không phải là Tình yêu, nhưng chúng là dấu hiệu cho thấy Tình yêu có mặt.

Tâm là thể của vạn vật, Tình là tướng của vạn vật. Tâm là cái Đạo chưa hiển lộ, còn Tình là cái Đức đã hiển bày. Đạo và Tâm là một, Đức với Tình là một. Đạo cần Đức để thể hiện, Tâm cần Tình để tỏ bày. Đạo thì bàng bạc, Đức thì khôn cùng. Tâm thì châu biến, Tình thì phiêu du. Đạo không thể không có Đức, Tâm không thể không có Tình. Đạo và Đức là khuôn mặt của Tồn tại, Tâm và Tình là khuôn mặt của con người. Không nơi nào là không có Đạo Đức, không ai là không có Tâm Tình.

Lão Tử định nghĩa về Đạo như thế này:

"Vô danh thiên địa chi thuỷ

Hữu danh vạn vật chi mẫu"

Trí Không định nghĩa về Tâm như thế này:

"Không tên là gốc của Tâm

Có tên là mẹ của Tình"

Lão Tử luận về Đạo:

"Đạo xung nhi dụng chi hoặc bất doanh

Uyên hề tự vạn vật chi tông"

Trí Không luận về Tâm:

"Tâm như hư không, chứa đủ mọi vật

Tâm như vực thẳm, nhìn hoài không đáy

Tâm là nơi sinh thành vạn vật

Tâm là nơi cất chứa vạn vật"

Lão Tử luận về Đức:

"Khổng Đức chi dung

Duy Đạo thị tùng

Đạo chi vi vật

Duy hoảng duy hốt

Hốt hề hoảng hề

Kỳ trung hữu tượng

Hoảng hề hốt hề"

Trí Không luận về Tình:

Cái được gọi là Tình

Ấy là phải xuất phát từ Tâm

Tâm sinh ra vạn vật

Thấp thoáng mập mờ 

Mập mờ thấp thoáng

Trong đó có tình

Trong đó có yêu

...

Lão Tử nói tiếp về Đức:

"Thượng đức bất đức

Thị dĩ hữu đức

Hạ đức bất thất đức

Thị dĩ vô đức

Thượng đức vô vi nhi vô dĩ vi

Hạ đức vi chi nhi hữu dĩ vi"

Trí Không nói tiếp về Tình:

Cái tình chân thật dường như vô tình

Bởi nó đồng nhất với Tâm

Cái tình giả dối dường như có tình

Bởi thế nên chẳng có tình

Tình mà chân thật thì không cần biểu hiện

Lại không cậy đó là biểu hiện

Tình mà giả dối thì thường hay khoe khoang

Lại hay cậy đó là khoe khoang

Bởi vậy:

"Đạo sinh chi

Đức súc chi

Vật hình chi

Thể thành chi

Thị dĩ vạn vật mạc bất tôn đạo

Nhi quý đức.

Đạo chi tôn

Đức chi quý

Phù mạc chi mạng nhi thường tự nhiên.

Đạo sinh chi

Đức súc chi

Trưởng chi dục chi

Đình chi độc chi

Dưỡng chi phúc chi

Sinh nhi bất hữu

Vi nhi bất thị

Trưởng nhi bất tể

Thị vị huyền đức"

Trí Không mới hát rằng:

Tâm sinh đó

Tình nuôi đó

Chúng ta có mặt đó

Chúng ta yêu nhau đó

Cho nên

Chúng ta phải biết tôn cái Tâm của mình

Chúng ta phải biết quý cái Tình của mình

Đó cũng là lẽ tự nhiên vậy.

Này em yêu của tôi

Tâm sinh đó

Tình nuôi đó

Cấp dưỡng đó

Nuôi nấng đó

Đùm bọc đó

Bồi sức đó

Dưỡng dục đó

Chở che đó

Yêu mà không biến nhau thành sở hữu riêng của mình

Yêu mà không kể lể sự quan tâm chăm sóc của mình

Đó là điều mà anh gọi là: một tình yêu chân thành được xuất phát từ trái tim!

(12/12/13)